Οι πρώτες επίσημες δημοσιεύσεις από διεθνείς οργανισμούς1 που συνέδεαν το περιβάλλον με την μετανάστευση ξεκινούν ήδη από το 1992. Από τότε μέχρι σήμερα, λίγα έχουν γίνει για την αντιμετώπιση του ζητήματος, παρόλο που η κλιματική αλλαγή είναι ένα από τα κορυφαία ζητήματα στη διεθνή πολιτική ατζέντα.
Scavengers Burning Trash, Manila Philippines
photo: Adam Cohn licensed under Creative Commons CC BY-NC-ND 2.0
Ο όρος βέβαια «κλιματικός πρόσφυγας ή μετανάστης» δεν ανταποκρίνεται στη νομική πραγματικότητα2 και απλώς περιγράφει τους ανθρώπους που αναγκάζονται να μετακινηθούν εντός ή εκτός της χώρας τους, λόγω φυσικών καταστροφών χωρίς να τους προσδίδει δικαιώματα ή κάποια ασφάλεια.
Η Διεθνής Αμνηστία συνδέει άμεσα την κλιματική αλλαγή και τα ανθρώπινα δικαιώματα3, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος στη ζωή, την υγεία, την τροφή, το νερό και τη στέγαση και προτρέπει τις κυβερνήσεις να θεσπίσουν νόμους για την μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων κτλ, κάτι που βέβαια είναι ένα κομμάτι της λύσης. Το άλλο είμαστε εμείς, που συνειδητά οφείλουμε να προστατεύσουμε το περιβάλλον, όχι ως κρατική επιβολή, αλλά ως διατήρηση της ζωής, της δικής μας, των άλλων και της Γης στην οποία ζούμε.
Οι φυσικές καταστροφές, τελικά, δεν είναι απλά ένα φυσικό φαινόμενο4, υποδαυλίζονται από τις δικές μας ενέργειες, από το ατομικό έως το συλλογικό επίπεδο. Η ανθρώπινη δραστηριότητα στην εποχή του ανθρωπόκενου –όπως ονομάζουν οι επιστήμονες την εποχή που διανύουμε- επηρεάζει άμεσα το κλίμα, από την χρήση πετρελαίου και την αλόγιστη κοπή των δασών, έως την απλή χρήση πλαστικών σακούλων και την άσκοπη χρήση ρεύματος.
Παρόλο που δεν αντιλαμβανόμαστε τις μακροχρόνιες αλλαγές στο κλίμα από τις ενέργειές μας και τις επιπτώσεις στην ζωή μας, τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα: τις επόμενες δεκαετίες η θερμοκρασία θα ανέβει, η στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί, η ανυδρία και οι πλυμμήρες θα γίνουν πιο έντονες, οι καταιγίδες και οι τυφώνες θα είναι πιο ισχυροί5, προκαλώντας ένα ντόμινο που θα επηρεάσει την παραγωγή τροφής, τις αρρώστιες και φυσικά, από την στιγμή που πολλές χώρες θα πληγούν άμεσα6, θα εντείνει την μετακίνηση των ανθρώπων εντός και εκτός συνόρων.
Για να γίνει περισσότερο σαφές το μέγεθος των καταστροφών, αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι το 1998, ο τυφώνας Mitch σκότωσε 20.000 ανθρώπους και άφησε 2,7 εκατομμύρια άστεγους, το 2005, οι τυφώνες Katrina και Rita στις ΗΠΑ7, ανάγκασαν τουλάχιστον 2 εκατομμύρια ανθρώπους να μετακινηθούν, και το 2012 στην Β.Α. Ινδία, οι καλοκαιρινοί μουσώνες μετακίνησαν άλλους 6,9 εκατομμύρια. Συνολικά, από το ’08 έως το ’12, 144 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μετακινηθεί8 εντός ή εκτός της χώρας τους, εκ των οποίων το 98% λόγω φυσικών καταστροφών κατά το 2012. Ήδη, η Νέα Ζηλαδία το 2014 δέχτηκε τους πρώτους επίσημους κλιματικούς μετανάστες από το νησί Tuvalu9 που αντιμετωπίζει τα πρώτα σοβαρά προβλήματα της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Νέες μελέτες εμφανίζονται καθημερινά, και νέα μέρη εξαφανίζονται σταδιακά10 όπως στα Νησιά του Σολομώντα, στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Υπολογίζεται, ότι 250 εκατομμύρια άνθρωποι παγκόσμια, θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μέχρι το 205011, λόγω της αλλαγής του κλίματος, προς μέρη/ χώρες με καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Αυτή η μετακίνηση μπορεί να συνδεθεί έμμεσα ή άμεσα ακόμα και με τον πόλεμο όπως στο Darfur12 ή στην Συρία13, ή όπως είχε πει ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες: «Η κλιματική αλλαγή μπορεί να εντείνει τον ανταγωνισμό για πρώτες ύλες –νερό, φαι, γη– και αυτός ο ανταγωνισμός μπορεί να πυροδοτήσει μια σύρραξη»14.
Όπως και να ‘χει, εμείς πρέπει πρώτα και πάνω απ’όλα να διαφυλάξουμε την ισοροπία αυτού του πλανήτη, από τις μικρότερες καθημερινές μας συνήθειες, έως το πως τα κράτη χειρίζονται αυτό το μείζον θέμα που πιθανόν να δημιουργήσει εκατομμύρια μετανάστες τις προσεχείς δεκαετίες.
Folsom Lake Dam– 2011 vs. January 2014 composite
photo from NBC News
Cigarette buds by 422737,
licensed under Creative Commons CC0
Tar Sands by Kris Krüg
licensed under Creative Commons CC BY-NC-ND 2.0
Amazon deforestation
by the Amazon Watch
ΠΟΛΕΜΟΣ 